Puchar Narodów Afryki, znany również jako AFCON (Africa Cup of Nations), to jedno z najważniejszych wydarzeń sportowych na kontynencie afrykańskim. Turniej ten, będący symbolem jedności i rywalizacji, przyciąga uwagę kibiców piłki nożnej z całego świata. Odbywa się co dwa lata i stanowi doskonałą okazję do zaprezentowania talentów afrykańskich piłkarzy na międzynarodowej scenie. W artykule przedstawimy historię Pucharu Narodów Afryki, początki i rozwój tego prestiżowego turnieju, a także wpływ, jaki wywiera na piłkę nożną w Afryce. Ponadto, dowiesz się, gdzie i kiedy odbędą się najbliższe rozgrywki oraz jak śledzić transmisje meczów.
Puchar Narodów Afryki: Historia
Piłka nożna stała się w latach 40, 50 i 60 XX wieku w Afryce czymś więcej niż tylko sportem. W czasie dekolonizacji Afryki, sport odegrał rolę nauki przynależności do nowych państw, poczucia państwowości i utożsamiania się z danymi barwami i symbolami. Trzy lata przed mistrzostwami Europy w Afryce zorganizowano pierwsze rozgrywki o tytuł najlepszej drużyny na kontynencie afrykańskim.
W 1954 roku przedstawiciele Afryki po raz pierwszy zaczęli mieć ważny udział w kręgach FIFA. Już w 1953 zaczęły się poważne rozmowy w FIFA o przyznaniu głosu Afryce podczas w tej organizacji. Na 29. Kongresie FIFA w Bernie w Szwajcarii w czerwcu 1954 roku, Afrykę reprezentowali przedstawiciele Egipu, Sudanu, Etiopii i Republiki Południowej Afryki. To właśnie na tym Kongresie Afryka została uznana za grupę strefową z prawem posiadania po raz pierwszy przedstawiciela w Komitecie Wykonawczym FIFA. Funkcję tę przejął inżynier Abdel Aziz Abdallah Salem z Egiptu. Sprawy Afryki na Kongresie FIFA popierała Wielka Brytania, oraz kraje wschodnie. Utrudniała natomiast Argentyna.
W czerwcu 1956 roku na Kongresie w Lizbonie: Abdel Aziz Salem, Mohammad Latif, Youssef Mohammad (Egipt); Abdel Halim Mohammad, Abdel Rahim Shaddad, Badawi Mohammad Ali (Sudan) i Fred Fell (RPA) spotkali się 7 i 8 czerwca w hotelu Avenida i postanowili m.in. utworzyć Afrykańską Konfederację Piłki Nożnej, oraz zorganizować turniej między tymi trzema krajami w Sudanie w 1957 roku.
Zgromadzenie Konstytucyjne CAF odbyło się 8 lutego 1957 w Grand Hotelu w Chartumie w Sudanie. Obecni byli Abdel Aziz Salem, Mourad Fahmy, Galal Koreitem, Moustafa Kamel Mansour i Youssef Mohammad reprezentujący Egipt, Ydnekatchew Tessema, generał Aman Andom i Guebeyehu Double (Etiopia), Abdel Halim Mohammad, Abdel Rahim Shaddad, Badhamawi Mohaming Moham (Sudan) i Fred Fell (RPA).
Inżynier Salem został wybrany pierwszym prezesem CAF, podczas gdy Tessema, Abdel Halim i Fell zostali wybrani do komitetu wykonawczego jako członkowie, a Youssef Mohamed został pierwszym honorowym sekretarzem generalnym. Pierwszy Puchar Narodów Afryki rozpoczął się 10 lutego 1957 roku.
Początki i rozwój Pucharu Narodów Afryki
Puchar Narodów Afryki (PNA) to jeden z najważniejszych turniejów piłkarskich na kontynencie afrykańskim. Pierwsza edycja turnieju odbyła się w 1957 roku w Sudanie, a wzięły w niej udział trzy reprezentacje: Egipt, Sudan i Etiopia. Od tego czasu turniej dynamicznie się rozwijał, przyciągając coraz więcej drużyn narodowych. Dziś niemalże wszystkie afrykańskie państwa biorą udział w tych prestiżowych rozgrywkach, które stały się symbolem jedności i rywalizacji sportowej na kontynencie. Puchar Narodów Afryki nie tylko promuje piłkę nożną, ale także wzmacnia poczucie tożsamości narodowej i dumy wśród afrykańskich kibiców.
Pierwszy Puchar Narodów Afryki 1957
W pierwszej edycji Pucharu Narodów Afryki udział wzięły 3 reprezentacje: Egipt, Sudan i Etiopia. Powinna zagrać także Republika Południowa Afryki, ale ze względu na Apartheid i próbę stworzenia drużyny tylko z białych lub czarnych piłkarzy Reprezentacja RPA została zdyskwalifikowana (lub jak podają inne źródła sama zrezygnowała z udziału), a kilka lat później na 30 lat wykluczona ze struktur FIFA.
Etiopia zatem po dyskwalifikacji RPA awansowała do finału turnieju. Rozegrano zatem dwa mecze. Pierwszy półfinałowy, w którym Egipt pokonał Sudan 2-1, oraz finał gdzie Egipt pokonał Etiopię 4-0.
Co ile lat Puchar Narodów Afryki?
Od początku rozgrywania Puchar Narodów Afryki odbywa się co dwa lata, ale w swej historii było kilka wyjątków. Związane to było z przejściem na organizację rozgrywek z lat nieparzystych na lata parzyste i na odwrót. Wiązało się to z koniecznością organizacji Pucharu Narodów Afryki co rok lub co trzy lata. Takie sytuacje miały miejsce w latach: 1959 i 1962, 1962 i 1963, oraz 1965 i 1968, a także 2012 i 2013. Kolejnym turniej po roku 2019 miał być rok 2021, lecz został przesunięty na rok 2022 z powodów ogólnoświatowej sytuacji. Później edycja 2023 odbyła się w 2024 roku.
Kiedy i gdzie najbliższy Puchar Narodów Afryki ?
Najbliższy Puchar Narodów Afryki odbędzie się w Maroku. Turniej zaplanowano w czerwcu i lipcu 2025 roku. Miasta-gospdoarze to: Casablanca, Rabat, Marakesz, Tangier, Agadir i Fez.
Terminarz eliminacji:
Runda wstępna : 18 – 26 marca 2024
1 i 2 kolejka: 2 – 10 września 2024
3 i 4 kolejka: 7 – 15 października 2024
5 i 6 koeljka : 11 – 19 listopada 2024
Ostatni Puchar Narodów Afryki odbył się w Wybrzeżu Kości Słoniowej w styczniu 2024 roku. Pierwotnie turniej ten miał odbyć się w dniach 23 czerwca-23 lipca 2023, ale ze względu na kłopoty organizatora przesunięto organizację.
Puchar Narodów Afryki 2025 - transmisja
W latach ubiegłych Puchar Narodów Afryki był transmitowany na antenach Eurosportu. Mecze były komentowane m.in. przez Andrzeja Strejlaua i Mateusza Borka. Edycję 2022 można było obejrzeć dzięki platformie streamingowej Viaplay. Puchar Narodów Afryki w 2024 roku w Polsce będzie można było obejrzeć na MEGOGO. Nie wiadomo kto będzie transmitował edycję w 2025 roku.
Statystyki i klasyfikacje PNA
Klasyfikacja Pucharu Narodów Afryki w piłce nożnej oraz gospodarze poszczególnych mistrzostw.
| Rok | Mistrz | Gospodarz |
|---|---|---|
| 1957 | 🇪🇬 Egipt | 🇸🇩 Sudan |
| 1959 | 🇪🇬 Egipt | 🇪🇬 Egipt |
| 1962 | 🇪🇹 Etiopia | 🇪🇹 Etiopia |
| 1963 | 🇬🇭 Ghana | 🇬🇭 Ghana |
| 1965 | 🇬🇭 Ghana | 🇹🇳 Tunezja |
| 1968 | 🇨🇩 Demokratyczna Republika Konga | 🇪🇹 Etiopia |
| 1970 | 🇸🇩 Sudan | 🇸🇩 Sudan |
| 1972 | 🇨🇬 Kongo (Kongo Brazaville) | 🇨🇲 Kamerun |
| 1974 | 🇨🇩 Demokratyczna Republika Konga | 🇪🇬 Egipt |
| 1976 | 🇲🇦 Maroko | 🇪🇹 Etiopia |
| 1978 | 🇬🇭 Ghana | 🇬🇭 Ghana |
| 1980 | 🇳🇬 Nigeria | 🇳🇬 Nigeria |
| 1982 | 🇬🇭 Ghana | 🇱🇾 Libia |
| 1984 | 🇨🇲 Kamerun | 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej |
| 1986 | 🇪🇬 Egipt | 🇪🇬 Egipt |
| 1988 | 🇨🇲 Kamerun | 🇲🇦 Maroko |
| 1990 | 🇩🇿 Algieria | 🇩🇿 Algieria |
| 1992 | 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej | 🇸🇳 Senegal |
| 1994 | 🇳🇬 Nigeria | 🇹🇳 Tunezja |
| 1996 | 🇿🇦 RPA | 🇿🇦 RPA |
| 1998 | 🇪🇬 Egipt | 🇧🇫 Burkina Faso |
| 2000 | 🇨🇲 Kamerun | 🇬🇭🇳🇬 Ghana/Nigeria |
| 2002 | 🇨🇲 Kamerun | 🇲🇱 Mali |
| 2004 | 🇹🇳 Tunezja | 🇹🇳 Tunezja |
| 2006 | 🇪🇬 Egipt | 🇪🇬 Egipt |
| 2008 | 🇪🇬 Egipt | 🇬🇭 Ghana |
| 2010 | 🇪🇬 Egipt | 🇦🇴 Angola |
| 2012 | 🇿🇲 Zambia | 🇬🇦🇬🇶 Gabon/Gwinea Równikowa |
| 2013 | 🇳🇬 Nigeria | 🇿🇦 RPA |
| 2015 | 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej | 🇬🇶 Gwinea Równikowa |
| 2017 | 🇨🇲 Kamerun | 🇬🇦 Gabon |
| 2019 | 🇩🇿 Algieria | 🇪🇬 Egipt |
| 2022* | 🇸🇳 Senegal | 🇨🇲 Kamerun |
| 2024* | 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej | 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej |
| 2025 | 🇲🇦 Maroko | |
| 2027 | 🇰🇪🇹🇿🇺🇬 Kenia/Tanzania/Uganda |
*1 Pierwotnie turniej miał odbyć się w Maroko, lecz z powodu wirusa Ebola, Marokańczycy zrzekli się organizacji turnieju 3 miesiące przed startem.
*2 Pierwotnie w Libii, lecz na problemy wewnątrz tego kraju odebrano organizację Libii i ogłoszono nowy konkurs na organizatora. Wybrany został Gabon.
*3 Pierwotnie w Kamerunie ale pod koniec 2018 oraz początkiem 2019 doszło do kilku zmian, zmieniono gospodarza turnieju 2019 na Egipt. W związku z czym Kamerun został gospodarzem rozgrywek 2021 (które zostały jednak przeniesione na 2022 rok) , Wybrzeże Kości Słoniowej zostało zatem gospodarzem turnieju w 2023 roku (rozegrane w 2024), a Gwinea w 2025. Lecz CAF zadecydowała o odebraniu praw organizacji Gwinei i ogłoszono nowy proces wyłonienia gospodarza.
*4 Pierwotnie w 2021 roku.
*5 Pierwotnie w 2023 roku.
*6 Obecne kraje Demokratyczna Republika Konga oraz Kongo występowały pod innymi nazwami.
Zwycięzcy według ilości tytułów:
| Liczba Tytułów | Państwa |
|---|---|
| 7 | 🇪🇬 Egipt |
| 5 | 🇨🇲 Kamerun |
| 4 | 🇬🇭 Ghana |
| 3 | 🇳🇬 Nigeria, 🇨🇮 Wybrzeże Kości Słoniowej |
| 2 | 🇨🇩 Demokratyczna Republika Konga, 🇩🇿 Algieria |
| 1 | 🇪🇹 Etiopia, 🇲🇦 Maroko, 🇨🇬 Kongo, 🇹🇳 Tunezja, 🇿🇦 RPA, 🇸🇩 Sudan, 🇿🇲 Zambia, 🇸🇳 Senegal |
Najlepsi strzelcy w historii Pucharu Narodów Afryki:
- 18 bramek - Samuel Eto'o (Kamerun)
- 14 bramek - Laurent Pokou (WKS)
- 13 bramek - Rashidi Yekini (Nigeria)
- 12 bramek - Hassan El-Shazly (Egipt)
Wpływ Pucharu Narodów Afryki na piłkę nożną w Afryce
Puchar Narodów Afryki ma ogromny wpływ na rozwój piłki nożnej na kontynencie. Turniej nie tylko promuje sport, ale także daje możliwość występu reprezentacjom narodowym na międzynarodowej scenie. Ponadto, przyciąga uwagę międzynarodowych kibiców i sponsorów, co z kolei pomaga w rozwoju infrastruktury piłkarskiej w Afryce. Dzięki Pucharowi Narodów Afryki, młodzi piłkarze mają szansę na pokazanie swoich umiejętności, a kraje-gospodarze mogą inwestować w stadiony i obiekty sportowe, co przynosi korzyści na długie lata.